0
Balon szpiegowski, jaki został wykryty nad USA, to dowód na to, że państwa wciąż chętnie korzystają z takich rozwiązań. Czym dokładnie są, jakie jest ich zadanie oraz czemu korzysta się z nich w czasach, gdy istnieją satelity szpiegowskie?
Aż trudno w to uwierzyć, ale historia balonów szpiegowskich sięga schyłku XVIII wieku i bynajmniej na tym okresie się nie zakończyła. Obecnie balony szpiegowskie są na wyposażeniu wielu armii świata i nadal są używane do celów wywiadowczych. Nie tak dawno, bo w lutym bieżącego roku można było przeczytać w serwisach informacyjnych o incydencie z tego rodzaju sprzętem w przestrzeni powietrznej USA. Co więcej, nie jest to jedyny w ostatnim czasie przypadek tego rodzaju.
Podobny balon obserwacyjny naruszył polską przestrzeń powietrzną w maju – według podanych informacji wleciał do Polski od strony Białorusi. Szczególnie w ostatnim czasie została zaobserwowana wzmożona aktywność balonów, które budzą niepokój wśród mieszkańców i polityków. W tym artykule wyjaśniamy, czym jest balon szpiegowski, jak działa i dlaczego szpiegowanie za pomocą balonu może być lepsze niż przy użyciu satelity szpiegowskiego.
Co to jest balon szpiegowski?
Balon szpiegowski – co to jest, jak jest zbudowany i do czego służy? Balon szpiegowski inaczej nazywany balonem obserwacyjnym służy do zbierania danych i informacji, które mogą być wykorzystywane przez wojsko w celach wywiadowczych. Tak uzyskane informacje są bardzo cenne, ponieważ na ich podstawie można ustalić i ocenić m.in. położenie infrastruktury krytycznej, która jest niezwykle ważna dla funkcjonowania społeczeństwa oraz całej gospodarki. Zbieranie danych w postaci zdjęć, a także nagrań jest możliwe za sprawą osprzętu szpiegowskiego, w który wyposażone są obiekty. Są to najczęściej bardzo dobrej jakości kamery, a także skanery i radary mapujące teren.
Jeśli chodzi o samą konstrukcję, to można zauważyć, że balon obserwacyjny ma charakterystyczną oraz ściśle określoną budowę. To lekka i niezwykle wytrzymała kula wyglądem przypominająca balon. Właśnie z tego powodu obiekty określane są mianem balonów szpiegowskich lub obserwacyjnych. Co ciekawe, istnieją również podłużne urządzenia szpiegowskie, które wyglądają jak sterowce.
Najczęściej do produkcji powłoki balonu obserwacyjnego stosuje się mocne i trwałe tworzywa sztuczne. Wspomniana powłoka jest wypełniana gazem, który umożliwia urządzeniu wznoszenie się. Co warte odnotowania, najczęściej takie urządzenia posiadają podstawowe systemy detekcji zmian wiatru. Balony obserwacyjne najczęściej nie posiadają własnego napędu. Z tego względu konieczne są korekty w pułapie, by balon był w stanie „łapać” odpowiedni wiatr.
Balon szpiegowski byłby jednak niczym bez odpowiedniej aparatury, którą przenosi. Sprzęt ten to zazwyczaj kamery obserwacyjne, aparaty umożliwiające korzystanie z technologii obrazowania oraz detektory fal elektromagnetycznych. Słowem wszystko to, co umożliwia detekcję strategicznych celów na terenie obcego państwa. Wszystkie te urządzenia są skierowane ku dołowi i gromadzą obszerne ilości informacji, gdy balon przelatuje nad określonym terytorium.
Największą zaletą balonów szpiegowskich jest ich obszar działania – latają w stratosferze na wysokości od 24 tys. do 37 tys. metrów. Są bardzo trudne do wykrycia przez radary oraz niewidoczne gołym okiem przez obserwatorów na ziemi. Brak wysokiej skuteczności w wykrywaniu tego typu balonów wiąże się z ich konstrukcją. Tworzone są z części aluminiowych, co sprawia, że aż tak nie odbijają fal radiolokacyjnych, a co więcej: urządzenia te nie emitują ciepła i mają względnie małe rozmiary.
-75%
Kody rabatowe Morele
Najlepsze promocje w jednym miejscu
Historia balonów szpiegowskich – pierwsze użycie
Balon szpiegowski po raz pierwszy został użyty przez francuskie wojska w 1794 roku podczas bitwy pod Fleurus. W starciu tym wojska francuskie wdrożyły technologię, z której nie skorzystał dotąd nikt inny. Mowa o balonie obserwacyjnym znanym jako L’Intrépide. Bitwa była pierwszą, w której oficjalnie użyto sił powietrznych do celów militarnych. Mimo że XVIII wiek mamy już dawno za sobą, to balony obserwacyjne były wykorzystywane jeszcze nie tak dawno, bo w czasach PRL-u. W tym okresie można było zaobserwować latające balony między innymi nad Polską.
Podczas II wojny światowej, a szczególnie między listopadem 1944 a majem 1945 roku z Japonii do USA wysłano w przestrzeń powietrzną około 900 sferycznych papierowych kul o średnicy dziesięciu metrów. Wypełniono je wodorem i wyposażono między innymi elektromechaniczny kontroler, zegar i barometr. Taki mechanizm miał kontrolować wysokość lotu, a wraz z ostatnim wybiciem zegara detonować ładunek.
Co ciekawe, każdy balon mógł przenosić do 30 kilogramów uzbrojenia – było to coś w rodzaju amunicji kasetowej. Jednak tylko 10% wysłanych przez Japonię balonów dotarło do celu. Jest to tylko jeden z wielu przypadków, gdzie wojsko do zrealizowania swojego planu wykorzystało balony szpiegowskie – z pewnością w historii jest ich wiele więcej.
Sprawdź też: Ile kosztuje lot w kosmos? Kto może polecieć?
Dlaczego państwa korzystają z balonów szpiegowskich zamiast satelitów?
Oprócz balonu obserwacyjnego do rozpoznania terenu służy również satelita szpiegowski. Dlaczego zatem w ostatnim czasie państwa uciekają się do korzystania z balonów szpiegowskich zamiast satelitów? Istnieje ku temu kilka technicznych i ekonomicznych powodów.
Zacznijmy jednak od podstaw specyfiki działania satelitów. Zazwyczaj umieszcza się je na dwóch rodzajach orbit: niskiej orbicie okołoziemskiej (LEO) lub orbicie geosynchronicznej. W przypadku skutecznej obserwacji obowiązuje zasada, że im bliżej znajdujemy się powierzchni, tym lepsze rezultaty obserwacyjne uzyskamy. Wydaje się więc, że orbita LEO powinna być chętniej wybieranym miejscem dla satelitów obserwacyjnych. Ma jednak pewien spory minus.
Jest nim szybkość poruszania się tych obiektów na LEO. Zazwyczaj potrzebują one jedynie 90 minut, aby okrążyć całą planetę. Ogromna prędkość satelity jest czynnikiem mającym wielce negatywny impakt na skuteczne wykonywanie czystych fotografii o wysokiej jakości. Orbita geosynchroniczna nie ma tego rodzaju problemów, ale i tak wiążą się z nią inne wady.
Największą jest przede wszystkim odległość. Zdecydowanie trudniej jest dostrzec interesujące obiekty, gdy znajdujemy się z dala od punktu obserwacji. Omawiana orbita znajduje się znacznie wyżej niż LEO, dlatego uzyskanie zdjęć o wysokiej jakości wiąże się z koniecznością zastosowania lepszego sprzętu do prowadzenia obserwacji. Urządzenia na tej orbicie cechuje jednak to, co fachowo nazywane jest mianem „persistent surveillance” (co w wolnym tłumaczeniu można przełożyć na „stały nadzór”). Co to jest?
Sprawdź też: Jak szybki jest dźwięk? Prędkość dźwięku – najważniejsze informacje
Satelity te mogą wykonywać zdjęcia w sposób ciągły i stały. Dzieje się tak, ponieważ urządzenia te obracają się z taką samą prędkością, co nasza planeta i w tym samym kierunku. Daje to ogromną przewagę nad systemami zlokalizowanymi na LEO, ale wciąż pozostaje problem odległości.
Rozwiązaniem wad obu rodzaju satelitów jest więc balon szpiegowski. Jest tak dlatego, ponieważ łączy on w sobie zalety obu urządzeń satelitarnych. Znajduje się blisko (w stosunku do satelitów) powierzchni planety (zaleta urządzeń na LEO) i porusza się relatywnie wolno (zaleta satelitów z orbity geosynchronicznej), zatem można powiedzieć, że urządzenie wpasowuje się w ramy prowadzenia stałego nadzoru.
Ważnym czynnikiem są również kwestie finansowe. Zgromadzenie całego „know-how”, odpowiednio wyszkolonego personelu i infrastruktury – to wszystko wiążę się z koniecznością inwestowania ogromnych sum pieniędzy. A jeżeli dany kraj nie posiada odpowiedniego zaplecza, również wielu lat wdrażania całego przedsięwzięcia. Balon obserwacyjny rozwiązuje wszystkie te niedogodności. Uruchomienie takiego urządzenia jest nieporównywalnie znacznie tańsze, niż ma to miejsce w przypadku satelitów szpiegowskich.
Jak nawigowane są balony szpiegowskie?
Zdecydowana większość balonów szpiegowskich leci tam, gdzie wieje wiatr. Na ich pokładzie zazwyczaj znajduje się niezbyt skomplikowana aparatura nawigacyjna, służy ona jednak do detekcji urządzenia przez właściciela. W ten sposób można korygować wysokość balonu, co pozwala mu znajdować się w strefie wiatru wiejącego w pożądanym kierunku. Zdecydowanie jednak nie są to urządzenia załogowe, które posiadałby przeszkolonego pilota zdolnego do pokierowania balonem w odpowiednim kierunku.
Balony obserwacyjne są zatem w pełni na łasce pogody, jednak przypadek incydentu w USA udowadnia, że technologia może być pomocna w odpowiednim nawigowaniu. Chodzi o doniesienia rządu USA, które dotyczą chińskiego balonu obserwacyjnego nad terytorium Ameryki. Mówią one o tym, że chiński balon wyposażony był w śmigła, które umożliwiałyby sterowanie nim. Jeżeli byłaby to prawda, oznaczałoby to, że operatorzy mieliby znacznie większą kontrolę nad sprzętem i nie musieliby być zdani jedynie na aurę.
Incydent z chińskim balonem szpiegowskim nad USA
W lutym tego roku Stany Zjednoczone, a dokładniej przedstawiciele Pentagonu ogłosili wykrycie pewnego obiektu nad terytorium USA. Przestrzeń powietrzna została naruszona przez chiński balon szpiegowski – co dokładnie miało miejsce 28 stycznia 2023 roku. Chiński balon zmienił kurs, a następnie na początku lutego ponownie pojawił się w USA nad stanem Montana. To strategiczne miejsce dla Stanów Zjednoczonych, ponieważ znajduje się tam jedna z trzech baz Sił Powietrznych USA. Prezydent Joe Biden nie podjął decyzji o zestrzeleniu obiektu nad lądem, co mogłoby zagrozić ludziom i infrastrukturze na ziemi.
Ostatecznie chiński balon szpiegowski został zestrzelony nad oceanem, a za wydobycie szczątków obiektu byli odpowiedzialni nurkowie Marynarki Wojennej USA. Chiny przyznały, że balon należał do nich, a zaistniały incydent tłumaczyły utraceniem kontroli nad obiektem. W przedstawionej retoryce podkreślano, że balon służył wyłącznie do celów meteorologicznych. Co więcej, władze Chin były niezadowolone z podjętych działań, a nawet oskarżyły USA o złamanie prawa międzynarodowego.
Podobne incydenty miały miejsce również w Polsce – m.in. w maju bieżącego roku. Balon szpiegowski nad Polską wleciał ze strony Białorusi i był monitorowany przez odpowiednie służby aż do momentu opuszczenia polskiej granicy. Każdy niezidentyfikowany obiekt, w tym balon nad Polską niesie ze sobą uruchomienie obowiązujących w takich przypadkach procedur.
Sprawdź też: Czy wiesz, jaki jest najszybszy samolot świata?
Zestrzelenia balonu szpiegowskiego – dlaczego tak trudno tego dokonać?
Wydawać by się mogło, że tak bezbronny cel, który nie ma najczęściej własnego napędu ani środków obronnych, będzie łatwy do unicestwienia. To jednak mylne przekonanie, ponieważ zestrzelenie balonu szpiegowskiego to skomplikowane zadanie, które dla wielu krajów może być całkowicie niewykonalne.
Znaczenie ma wysokość – ówczesne balony obserwacyjne operują na wysokości 24-37 kilometrów. To znacznie wyżej niż pułap samolotów komercyjnych, które nie przekraczają wysokości około 12 kilometrów. W przypadku sprzętu wojskowego F-22 Raptor jest w stanie wznieść się na wysokość 19 kilometrów – i to stanowi granicę dla bojowych samolotów armii. Samoloty rozpoznawcze, takie jak Lockheed U-2, są w stanie wznieść się na wysokość 24 kilometrów, ale nie posiadają odpowiedniego sprzętu umożliwiającego zestrzelenie balonu, który i tak może znajdować się wyżej.
Dość powiedzieć, że gdy Amerykanom udało się zestrzelić chiński balon obserwacyjny, wydarzenie to ustanowiło nowy rekord. Uznaje się, że stanowi to najwyższe pod względem wysokości zestrzelenie w klasie powietrze-powietrze. Sam samolot jednak nie wystarczy – konieczne jest posiadanie odpowiedniego sprzętu (F-22 użył do tego rakiety AIM-9 Sidewinder, kosztującej 472 tysiące dolarów) i łutu szczęścia, by balon nie znajdował się zbyt wysoko.
Limit strefy powietrznej – gdzie leży granica?
Czym jest przestrzeń powietrza danego kraju i gdzie leży granica kosmosu? Za granicę pomiędzy ziemską atmosferą, czyli przestrzenią powietrzną danego państwa, a przestrzenią kosmiczną przyjmuje się wysokość 100 km. To właśnie na tej wysokości nad powierzchnią Ziemi przebiega Linia Kármána, która wytycza tę granicę. Obiekty latające poniżej granicy naruszają przestrzeń powietrzną danego kraju.
Jak wiemy obserwacja terytorium USA przez chiński balon, przebiegała na niższej wysokości, więc była w przestrzeni powietrznej Stanów Zjednoczonych.
