Złudzenie optyczne — co to jest? Jakie są najciekawsze złudzenia optyczne?

Nasza interpretacja świata nie jest tak doskonała, jak się niektórym wydaje. Czasami nasz narząd wzroku i mózg potrafią się konkretnie zagmatwać. Dzięki zjawiskom takim, jak iluzja nauka jest w stanie lepiej zrozumieć budowę oka, a także zjawisko przetwarzania przez mózg rzeczywistości. Czym jest złudzenie optyczne?

Geneza złudzeń optycznych — czyli czym są i jak powstają?

Na początku warto zadać sobie pytanie, czy aby na pewno widzimy oczami? Okazuje się, że nie do końca. Widzenie to raczej cały złożony proces, a oczy służą bardziej jako swego rodzaju odbiornik. Natomiast interpretacja to już zadanie mózgu. Dla zobrazowania tego procesu, w dużym uproszczeniu, załóżmy pewną sytuację hipotetyczną.

Siedzisz w pustym białym pokoju, w którym jedyną rzeczą jest leżąca na środku pomarańcza. Odwracasz się i zauważ owoc. Teraz kilkaset razy spowolnijmy czas. To ważne, aby poszczególne etapy były w ogóle dostrzegalne. No więc prawda jest taka, że w pierwszych nanosekundach nie wiesz nawet, na co patrzysz. Obraz jakiejś pomarańczowej figury przelatuje przez Twoje oczy i dociera do mózgu. Dopiero tam zaczyna się interpretacja na zasadzie skojarzeń. Twój mózg wie, że jest to coś pomarańczowego.

Zaczyna przekopywać swoje zasoby, poszukując porównań do tego, co widział już wcześniej. Pomarańczowy — słońce — słońce jest okrągłe i kojarzy się z ciepłymi krajami — i tak w kółko. Zebrane informacje przebiegają w mgnieniu oka przez różne strefy naszych umysłów, aż ten dokopuje się w końcu do definicji pomarańczy i odczuć z nią związanych. Tak jak wspomniane zostało wcześniej, jest to oczywiście bardzo mocne uproszczenie, ale pozwala chociaż trochę pojąć istotę całego toku wydarzeń. Wszystko jest tak naprawdę dużo bardziej skomplikowane, szczególnie gdy weźmiemy pod uwagę obserwacje całego otoczenia, a nie tylko pojedynczej rzeczy.

Złudzenia optyczne i jego rodzaje

Złudzenia optyczne (iluzja) to nic innego jak błędna interpretacja obrazu (gdzieś po drodze nasz umysł nieprawidłowo skojarzył fakty). Nasze wrażenie postrzegania jest rzeczą mocno subiektywną. Często uzależnione jest to od otoczenia. Identyczne kolory, rozmiary i formy mogą wyglądać w naszych oczach zupełnie inaczej w zależności od poziomu zacieniowania, kontrastu i wielu innych czynników.

Zobacz: Fotomontaż – co to dokładnie jest? W czym go stworzyć? Zobacz listę programów do fotomontażu

Na ogół rozróżniamy dwa rodzaje iluzji:

• Rodzaj złudzenia optycznego — błąd pojawia się jeszcze przed dotarciem obrazu do siatkówki oka i najczęściej wytłumaczyć je można po prostu prawami fizyki. Na postrzeganie wpływają tutaj takie czynniki jak: temperatura, kąt padania i załamania światła, czy różnice w temperaturach powietrza. Są to między innymi znane nam pod nazwą 'fatamorgana’ miraże pojawiające się najczęściej na rozgrzanych do czerwoności pustyniach.
• Złudzenie wzrokowe — obraz jest już w siatkówce oka i został przez nas zarejestrowany. To jest ten rodzaj iluzji, który powstaje w nas samych. Jest to zazwyczaj wynik niekompletnych informacji posiadanych przez nasz mózg.

Są jeszcze halucynacje, które również powstają dopiero w naszym umyśle, jednak jest to już zupełnie coś innego. Przyczyn halucynacji może być kilka, ale główną różnicą jest w tym przypadku brak bodźca zewnętrznego (czyt. nasz mózg nie dostał żadnej informacji z zewnątrz, tylko sam ją sobie stworzył).

To nie wszystko, złudzenia optyczne możemy podzielić jeszcze bardziej na konkretne grupy:

• irradiacja — nieprawidłowa ocena wielkości danego przedmiotu, powodem tego zjawiska jest kontrast jasności pomiędzy tłem a widzianym przedmiotem — jasne przedmioty na ciemnym tle wydają się większe;
• iluzje geometryczne — błędne informacje o kątach, odległościach i kształtach
• złudzenia jasności i barwy — jest to, jak sama nazwa wskazuje złudzenie optyczne związane z kolorami i jasnością;
• figury dwuznaczne — pojawiają się, gdy nasz mózg zostaje zmuszony do wyjaśnienia niejednoznacznej sceny — obraz w siatkówce nie ulega zmianom, ale za każdym razem, gdy na niego spojrzymy, możemy postrzegać go zupełnie inaczej;
• figury niemożliwe — trójwymiarowe obiekty na płaskim tle — oczywiście tylko wydają się nam trójwymiarowe.

Złudzenie Mullera Lyera i złudzenie ściany kawiarni — sprawdź 7 najciekawszych iluzji

Zobacz przykłady kilku najpopularniejszych na świecie błędów postrzegania przez nas rzeczywistości. Pewnej części obrazów nigdy nie będziemy w stanie się oprzeć i odbierane przez mózg wrażenie zawsze będzie, przynajmniej początkowo, błędne. Przyjrzyjmy się tym przypadkom.

Złudzenie ściany kawiarni — równoległe czy nie?

W bristolskiej Anglii na ścianie pewnej kawiarenki ułożono czarne i białe kafelki. Niby nic nadzwyczajnego. Jednak zostały one wyłożone w dość niespotykany sposób. Chociaż linie poziome między nimi były w rzeczywistości równoległe to pierwsze wrażenie, jakie odbieramy, patrząc na nie, jest zupełnie inne. Linie tworzą iluzję, jakby były ułożone bez ładu i składu. To zjawisko zostało opisane przez prof. Richarda L. Gregory oraz Priscilla Heard’a w 1979 roku.

Siatka Hermana — białe czy szare linie?

Siatka Hermana to iluzja, która pojawia się na skutek zaburzenia percepcji światła. Są to czarne kwadraty rozdzielone białą linią. Patrząc na obrazek, widzimy na nim chaotycznie pojawiające się szare kropki. Jednym wystarczy zatrzymać wzrok i przez chwilę skupić się dłużej na jednym miejscu, aby szare kropki zaczęły znikać.

Złudzenie Mullera Lyera — która z linii jest dłuższa?

Ta iluzja optyczna polega na błędnym postrzeganiu tej samej długości. Mamy zestawione ze sobą dwie identyczne linie. Jedna z nich ma na swoim końcu strzałkę skierowaną do wewnątrz, a druga do zewnątrz linii. Ta ze strzałką ukierunkowaną do wewnątrz sprawia wrażenie, że jest dłuższa.

Złudzenie Ebbinghausa — czy oba koła są takie same?

Zestawione są ze sobą dwa koła — oba tej samej wielkości. Jedno okręg jest umieszczony pośród większych okręgów, a drugi wśród mniejszych. Kontrast pomiędzy okręgami po prawej stronie i po lewej sprawia, że otoczone koła różnią się, a ich wielkość nie jest taka sama.

Sprawdź: Zostań grafikiem! Grafika komputerowa – co to jest i jak zacząć?

Złudzenie Ponza — czy długości linii są takie same?

I znów mamy dwie linie tej samej wielkości — jedna pod drugą. Po dwóch stronach ustawione są skośne do wewnątrz kreski. Figura przypomina trochę tory pociągowe. Długość linii na górze wydaje się większa niż w rzeczywistości. Na podstawie obserwacji opisał tę iluzję w 1911 roku psycholog Mario Ponzo, który pochodzi z Włoch.

Spirala Frasera — czy to się kręci?

Znana jest również iluzja skręconego sznurka oraz fałszywa spirala. Chociaż wydaje się, że spirala jest w ruchu, to tak naprawdę stoi ona w miejscu. Iluzja została opisana w 1908 roku przez Jamesa Frasera. Są to po prostu nakładane na siebie łuki.

Irradiacja — które pole kwadratu większe?

Po lewej stronie umieszczony jest kwadrat biały na czarnym tle, a po prawej kwadrat jest czarny a tło białe. Zarówno jedna figura, jak i druga mają takie samo pole. Biały wydaje się oczywiście większy. Bardzo ciemne tła z użyciem kolorów białych i na odwrót sprawiają, że nasz wzrok zawsze skupia się na bardziej drażniącym nasze zmysły czynniki, w tym przypadku na kolorze czarnym.

Zastosowanie iluzji optycznych w sztuce i nie tylko

Iluzje optyczne znalazły swoje zastosowanie jako źródło inspiracji wśród artystów na cały świecie i to już kilkaset lat temu. Kierunek sztuki współczesnej, który wykorzystuje iluzje, nazywany jest op-artem, ale znany jest również pod określeniem abstrakcji geometrycznej. Pierwszy artysta, któremu nadano miano op-art to Victor Vasarely pochodzący z Węgier. Op-art to skrót od angielskiej nazwy optical art i znaczy tyle, co sztuka optyczna/wizualna. Termin został wprowadzony około 1964 roku, a jego zadaniem jest oddziaływanie na nasz wzrok, a nie na uczucia, czy intelekt.

Może Cię zainteresować: Kolaż ze zdjęć – jak zrobić kolaż ze zdjęć? Darmowe i płatne programy do kolażu

Inną dziedziną, w której powszechnie stosuje się zjawisko iluzji optycznej to iluzjonizm. Tak! Magicy właśnie w ten sposób sprawiają, że niemożliwe staje się możliwe. Na przykład podczas sztuczki z lewitacją, czyli unoszeniem się przedmiotów/ osób w powietrzu. Oczywiście robią to z pomocą specjalnie przystosowanych do danego tricku przedmiotów. W tym przypadku iluzja służy też do odwrócenia uwagi obserwatora i tworzenia efektu, który na pierwszy rzut oka może wydawać się całkowicie nielogiczny, nieuzasadniony i niemający prawa się wydarzyć. To nie iluzjonista odpowiada za tworzenie magii. Sami ją sobie tworzymy, a konkretniej robią to nasze oczy i mózg!