Skąd wzięły się memy z papieżem – czy Ojciec Święty stał się ofiarą własnego kultu?

Memy z papieżem to fenomen polskiej części internetu. Jednych one śmieszą, a innych przerażają i oburzają. Jak jednak to wszystko się zaczęło? Dlaczego w ogóle powstały memy z papieżem? Czego uczy ten fenomen? Spróbujmy odpowiedzieć na te pytania.

Memy z papieżem – o co tu chodzi?

Jednym z najciekawszych zjawisk ostatnich lat są memy, na których pojawia się wizerunek papieża Jana Pawła II. Przywódca Kościoła katolickiego przedstawiany jest w nich zazwyczaj w negatywnym, prześmiewczym lub obrazoburczym kontekście. Memy z papieżem, tak jak inne tego typu grafiki, przyjmują formę łączącą obraz z krótkim tekstem. Jest to zazwyczaj zdjęcie Jana Pawła II lub kadr z jego życia.

Same memy z papieżem Polakiem są częścią kontrkulturowego nurtu, który powstał po jego śmierci. Uzupełniają go zwroty i skróty, które charakteryzują się specyficznym poczuciem humoru. Ich celem jest wywołanie u odbiorcy rozbawienia lub oburzenia. Przykładami takich określeń są „Jan Paweł II za***ał mi szlugi” czy skrótowiec „JP2GMD”, a także pisana celowo z błędem ortograficznym „rzułta morda”. Powstało również bezokolicznik „odjaniepawlić” oznaczający „dziać się, robić coś dziwnego”. Przykładem skrótu liczbowego jest „2137” odnoszącego się do godziny śmierci papieża.

Historia memów z Ojcem Świętym – jak to się zaczęło?

Historia memów z papieżem sięga końca pierwszej dekady XXI wieku. Datą, która najczęściej przyjmowana jest za początek istnienia tego zjawiska, jest rok 2010. Pierwsze memy z papieżem Polakiem zaczęły się pojawiać na forum Karachan – jest to polskojęzyczny odpowiedni 4chana. Powstawały (i często istnieją do dzisiaj) grupy na portalu Facebook, na których internauci publikowali memy. Moda na memy z papieżem Polakiem nie ominęła również serwisu YouTube.

Pierwsze memy z Janem Pawłem II były jednoznacznie nastawione na wywołanie kontrowersji i oburzenia u odbiorcy – zostaly ochrzczone mianem “cenzopap”. Z biegiem lat obrazoburczy kontekst grafik został rozwinięty przez internautów. Pojawiły się także memy z papieżem Polakiem jako m.in. zbrodniarzem wojennym (np. w mundurze Wehrmachtu) lub bezdusznym tyranem nieliczącym się ze zdrowiem i życiem innych ludzi. Ten drugi typ memów przybierał zwykle formę składającą się z neutralnego znaczeniowo zdjęcia i podpisu, który owo negatywne znaczenie mu nadawał. Częstym motywem jest także odwoływanie się do skandali pedofilskich, o których tuszowanie w czasie swojego pontyfikatu oskarżany jest Jan Paweł II.

Z czasem zaczęły być tworzone również tzw. śmieszne memy z papieżem. Często pojawiającym się motywem jest słynne papieskie ciasto – kremówka. Inne rodzaje memów odnosiły się do bogactwa, z jakim kojarzeni są hierarchowie Kościoła katolickiego lub ich rozpustnego stylu życia.

Sprawdź: Małpa, która stała się Januszem – nosacz sundajski: najważniejsze informacje

Oprócz obrazków, na których przedstawiony jest sam papież, z czasem tworzone zaczęły być grafiki z wizerunkami poświęconych mu monumentów. Po śmierci Jana Pawła II w Polsce zbudowano kilkaset pomników papieża. Ich nie zawsze udana forma artystyczna rozbawiała wielu ludzi, czego wyrazem były kolejne memy.

Dlaczego papież stał się obiektem żartów?

Skala, a także niezwykła jak na internetowe zjawisko trwałość popularności tworzenia memów z papieżem stała się inspiracją do napisania wielu artykułów w czasopismach (artykuł Internauci na YouTube obrażają Jana Pawła II Wojciecha Wybranowskiego opublikowany w 2011 roku w gazecie Rzeczpospolita), książek (Karol. Papież, który stał się memem. Kontrkult papieski, czyli postać Jana Pawła II w kulturze internetu Łukasza Korzeniowskiego, A co tu się odjaniepawliło? Postać papieża Jana Pawła II jako obiekt netlorowej wytwórczości w polskim internecie Magdaleny Kamińskiej) i instalacji na wystawach sztuki nowoczesnej (Tortologia Karoliny Konopki, Papieże ogrodowe Petera Fussa).

Przyczyn śmiania się i obrażania Jana Pawła II doszukiwać się można w implementacji kultu jednostki przy jednoczesnej banalizacji jego postaci. Znaczną rolę w powstaniu memów z papieżem odegrała również komercjalizacja jego wizerunku.

Pierwszy z elementów, czyli kult jednostki został zapoczątkowany wkrótce po jego śmierci. Pontyfikat zmarłego papieża przedstawiany był w samych superlatywach, a on sam – jako nieomylny mistrz i mąż opatrznościowy narodu. Charakterystyczny dla pierwszych lat po śmierci Jana Pawła II był niemal całkowity brak nawet drobnej krytyki w oficjalnych środkach przekazu. Bez wątpienia złamanie tak silnego tabu, na dodatek w najbardziej szokujący sposób, było dla wielu osób atrakcyjne.

Problem z odbiorem postaci papieża pogłębiły nieudolne próby uczynienia go bardziej ludzkim. Podkreślanie jego upodobań, takich jak wycieczki po górach czy granie za młodu w piłkę nożną strywializowało figurę Jana Pawła II, odzierając go z myśli zawartych w jego encyklikach i książkach. Błędem, który doprowadził do powstania zjawiska memów z papieżem, było również częste przypominanie fragmentu przemówienia z jego pielgrzymki do Polski w 1999 roku. To właśnie wtedy, w rodzinnych Wadowicach, Jan Paweł II wspomniał o kremówkach jedzonych po maturze. Od wzięła się z resztą nazwa całego zjawiska – kremówkizacja.

Do powstania papieskiej kontrkultury przyczyniło się również nieumiejętne umieszczanie wizerunku Jana Pawła II na różnych przedmiotach. Na tzw. nurt sacro–polo w sztuce złożyły się nie tylko pomniki papieża, często o wątpliwej jakości artystycznej, ale również sprzedaż gadżetów, których przeznaczenie (np. talerze, zapalniczki) kłóciło się z pompatycznym kultem jednostki, którym papieża otoczono.

Zobacz: Co to jest Katoflix? Wszystko o Netflixie dla katolików

Jaśniejsza strona memów z papieżem

Oprócz memów prześmiewczych lub obraźliwych, w internecie można natknąć się na memy z papieżem Polakiem, które odnoszą się do jego życia i głoszonego przesłania. Tego typu grafiki przybierają zwykle jedną z dwóch postaci. Pierwszą są zdjęcia samego papieża. Jest on na nich często pokazywany z pogodnym wyrazem twarzy. Pod spodem widnieje zwykle cytat z któregoś z jego dzieł lub wyrazy uznania dla niego. Drugą formą są fotografie lub grafiki, na których samego papieża nie ma. Obrazek koresponduje jednak ze słowami, które przekazywał Jan Paweł II do wiernych.

Memy z papieżem Janem Pawłem II doskonale pokazują, do czego doprowadzić może banalizacja i komercjalizacja postaci historycznej. Niezależnie bowiem od oceny pontyfikatu polskiego papieża, padł on ofiarą braku zrozumienia istoty jego przesłania. Co najgorsze, w równym stopniu przyczynili się do tego zarówno jego przeciwnicy, jak i zwolennicy. Memy z papieżem powinny na zawsze pozostać przestrogą dla wszystkich, którzy zapragną uczcić jakąś postać.

Źródło obrazu głównego: bt.dk