Oscary – co to jest? Historia, kontrowersje, tradycje

Oscary to jedno z najbardziej prestiżowych wydarzeń filmowych na świecie, gromadzące co roku czołówkę branży, celebrytów i fanów kina. Oto rzeczy, o których warto wiedzieć w kontekście Nagród Akademii Filmowej!

W świecie filmowym nie ma chyba bardziej prestiżowych nagród niż Oscary. Tak zwane filmy oscarowe, czyli te, które zostają nagrodzone tą statuetką zapisują się złotymi zgłoskami w historii kinematografii, tak samo zresztą, jak aktorzy, którzy czasem potrafią przez całą swoją karierę gonić za tym Świętym Graalem przemysłu filmowego.

Ta gala to istny fenomen! Środowisko krytyków uznajr je za niemiarodajne, sztampowe, krótkowzroczne, ale wszyscy i tak się nimi ekscytują. Skąd w takim razie ta popularność Oscarów? Co sprawia, że konkretne filmy czy role zasługują na uznanie Akademii, a także jak może wyglądać przyszłość tej prestiżowej gali? 

Oscary – co to jest? Historia najbardziej pożądanych nagród filmowych

Oscar, a profesjonalnie rzecz ujmując Nagroda Akademii Filmowej, to wydarzenie organizowane od 1929 roku w Los Angeles, a dokładniej w Hollywood, czyli mekce światowego kina. Choć pierwsze gale cieszyły się umiarkowanym, o ile nie wręcz nikłym zainteresowaniem, dzięki rozpowszechnieniu się nowych środków masowego przekazu, jak radio czy telewizja, uroczystości nabierały na znaczeniu i przyciągały uwagę odbiorców z całego świata. Od 2002 roku ceremonia odbywa się z Dolby Theatre, które zostało stworzone między innymi właśnie w tym celu.

Kryteria przyznawania Oscarów: jak wybierane są najlepsze filmy i aktorzy?

Obecnie gala wręczenia Oscarów składa się z 24 kategorii. W zależności od jej tematu przyznaje się od dwóch do pięciu nominacji z wyjątkiem nagrody za najlepszy film – tutaj od 14 lat mamy aż dziesięć nominowanych tytułów. Oto wszystkie przyznawane obecnie kategorie:

• Najlepszy film;
• Najlepszy krótkometrażowy film aktorski;
• Najlepszy reżyser;
• Najlepszy scenariusz oryginalny;
• Najlepszy scenariusz adaptowany;
• Najlepszy aktor pierwszoplanowy;
• Najlepszy aktor drugoplanowy;
• Najlepsza aktorka pierwszoplanowa;
• Najlepsza aktorka drugoplanowa;
• Najlepsza scenografia i dekoracja wnętrz;
• Najlepsze zdjęcia;
• Najlepszy montaż;
• Najlepsze efekty specjalne;
• Najlepszy dźwięk;
• Najlepszy montaż dźwięku;
• Najlepsza muzyka;
• Najlepsza piosenka;
• Najlepsze kostiumy;
• Najlepsza charakteryzacja;
• Najlepszy pełnometrażowy film animowany;
• Najlepszy krótkometrażowy film animowany;
• Najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny;
• Najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny;
• Najlepszy film nieanglojęzyczny.

Nominacje do Oscarów: jak przebiega proces wyboru kandydatów?

Pierwszym krokiem w kierunku otrzymania statuetki są nominacje do Oscarów. Nietrudno jest jednak przewidzieć, że wytypowanie filmów, które ostateczne znajdą się w gronie ścisłych finalistów nie jest prostym zadaniem. Proces selekcji jest ściśle określony regułami.

By film mógł w ogóle zostać zgłoszony przez dystrybutora czy producenta, musi spełnić kilka wymagań – być dłuższy niż 40 minut (chyba że jest filmem krótkometrażowym), otrzymać premierę kinową i znajdować się w repertuarze przez siedem dni. 

Głosowanie wśród członków Akademii, a liczy ona kilka tysięcy osób, ma charakter preferencyjny i odbywa się na początku grudnia. By dany film czy osoba otrzymała nominację, musi u przynajmniej jednego głosującego znaleźć się na pierwszej pozycji. W taki sposób wyłaniana jest ostateczna lista nominacji, która następnie jest ogłaszana światu.

Oscarowa historia polskiego kina: najważniejsze nagrody dla polskich filmów i twórców

Polska posiada na ten moment na swoim koncie 13 Oscarów, lecz tylko raz w tym gronie wyróżniony został film długometrażowy. Oto polscy laureaci Oscarów:

• Leopold Stokowski – specjalny Oscar za muzykę do filmu „Fantazja” (1942);
• Bronisław Kaper – za muzykę do filmu „Lili” (1954);
• Stefan Kudelski – specjalny Oscar za rozwój techniki nagrywania dźwięku (1978);
• Zbigniew Rybczyński – za krótkometrażowy film animowany „Tango” (1983);
• Stefan Kudelski – specjalna nagroda im. Gordona E. Sawyera (1990);
• Allan Starski i Ewa Braun – za scenografię i dekorację wnętrz do filmu „Lista Schindlera” (1994);
• Janusz Kamiński – za zdjęcia do filmu „Lista Schindlera” (1994);
• Janusz Kamiński – za zdjęcia do filmu „Szeregowiec Ryan” (1999);
• Andrzej Wajda – za całokształt twórczości (2000);
• Roman Polański – za reżyserię do filmu „Pianista” (2003);
• Jan A.P. Kaczmarek – za muzykę do filmu „Marzyciel” (2005);
• Najlepszy krótkometrażowy film animowany „Piotruś i Wilk” (koprodukcja polsko-angielska; 2008);
• Najlepszy film nieanglojęzyczny „Ida” w reżyserii Pawła Pawlikowskiego (2015).

Sprawdź też: Najlepsze filmy 2023 – jakie są premiery kinowe w tym roku?

Złota statuetka Oscarów: jak powstaje i co symbolizuje nagroda filmowa najwyższej rangi?

Ciekawą historię ma również statuetka Oscara. Jest to podobizna rycerza z dwuręcznym mieczem, który stoi na rolce filmowej. Posiada ona pięć szprych, a każda z nich jest odwołaniem do innej grupy wchodzącej w skład przyznającej nagrody Akademii – reżyserów, scenarzystów, aktorów, producentów oraz techników. Trofeum waży 3,9 kilograma i jest wykonane ze stopu cyny, antymonu oraz miedzi, który jest pokryty złotem. Zwyczajowo nazwa Oscar była używana od 1931 roku, zaś osiem lat później została oficjalnie zatwierdzona. Pochodzenie tej nazwy nie jest do końca ustalone: jedna teoria mówi o tym, że Margaret Herrick, ówczesna bibliotekarka Akademii, twierdziła, że rycerz jest podobny do jej wujka o imieniu Oscar. Inna teoria wspomina zaś aktorkę Bettę Davis, która jako pierwsza miała użyć takiego określenia.

Gala Oscarów – tradycje i ciekawostki z ceremonii

Ogromna historia gali Oscarów sprawiła, że możemy mówić o wielu rzeczach, które dla tego wydarzenia są całkowicie wyjątkowe. Przez niemal sto lat bowiem ukształtowały się pewne tradycje, przestrzegane są do dzisiaj. W annałach nagród Akademii roi się również od ciekawych wydarzeń czy zbiegów okoliczności.

Formalnie osoby odbierające nagrodę mają maksymalnie 45 minut na wykonanie swojej mowy. Nikt nigdy jednak nie przemawiał tak długo, a rekordzistką jest Greer Garson, która za Oscara za pierwszoplanową rolę w filmie „Mrs Miniver” w 1942 roku dziękowała przez pięć i pół minuty.

Od 1950 roku Akademia wprowadziła zakaz sprzedaży statuetek. Jeżeli aktor lub osoby, które są spadkobiercami Oscara chcą podjąć taką decyzję, najpierw muszą zaoferować sprzedaż Akademii za 1 dolara. Dopiero gdy organizacja przyznająca te nagrody odrzuci propozycję, Oscar może pójść pod młotek.

W historii Oscarów tylko trzy osoby nie przyjęły nagrody. Byli to Dudley Nichols, George C. Scott oraz Marlon Brando. Co ciekawe jednak, po trzech latach Nichols zmienił zdanie, więc grono osób, które odrzuciły nagrodę zamyka się tylko w dwóch osobach.

W historii nagród możemy wskazać tylko jednego Oscara, który… zdobył Oscara. Był to Oscar Hammerstein II, który statuetką został obdarowany dwukrotnie – w 1942 oraz 1945 roku. 

Telewizory 75 cali, w sam raz do oglądania oscarowych produkcji!

Oscarowi rekordziści

Każdy film nagrodzony Oscarem trafia do historii kina, lecz te zgarniające na gali pełną pulę stają się filmami, o których mówi się przez dekady. Powiemy sobie teraz kilka słów o tytułach, które na stałe trafiły do księgi rekordów oscarowych gal. 

Aż trzy filmy w historii zdołały uzbierać w ciągu jednego rozdania aż 11 statuetek. Są to kolejno Ben-Hur, Titanic oraz Władca Pierścieni: Powrót Króla. Jeżeli zaś chodzi o największą liczbę nominacji, szczytowym osiągnięciem jest 14 wyróżnień. Po raz kolejny są to trzy filmy: La La Land, Wszystko o Ewie oraz ponownie Titanic. 

Tylko jedna osoba może pochwalić się czterema Oscarami za swoje role – jest to Katharine Hepburn. Trzy statuetki mają na koncie zaś kolejno Jack Nicholson, Walter Brennan, Daniel Day-Lewis, Ingrid Bergman, Meryl Streep oraz Frances McDormand. Najbardziej utytułowanym reżyserem jest zaś John Ford, który zdobył w swojej karierze cztery nagrody.

Najgłośniejsze oscarowe kontrowersje

W historii gali Oscarów nie brakowało wpadek oraz kontrowersji. Mówimy koniec końców o wydarzeniu, na które zwrócone są oczy całego świata. W skandalach oraz błędach możemy przebierać, lecz o jakich zdecydowanie wypadałoby wspomnieć? Najświeższa sytuacja tego typu miała miejsce w zeszłym roku, kiedy to Will Smith wszedł na scenę i spoliczkował prowadzącego rozdanie nagród Chrisa Rocka po tym, gdy rzucił on niewybredny żart w stronę żony utytułowanego aktora. Smith otrzymał 10-letni zakaz udziału w ceremonii rozdania nagród, a cała sytuacja mocno nadszarpnęła jego reputację. Oscary 2023 z pewnością więc go ominą, choć wątpliwe jest, by sam zainteresowany chciał wziąć w nich udział.

W 1974 roku na scenę w trakcie gali wtargnął nagi mężczyzna. Był to Robert Opel – komik i aktywista, który często próbował w taki sposób zakłócać ważne wydarzenia. Trudno nie wspomnieć również o wyczynie Sachy Barona Cohena – kontrowersyjnego aktora, który zasłynął rolą w filmie Borat. W 2012 roku wszedł on na czerwony dywan i… wysypał prochy z urny. Przekonywał, że były to prochy KIm Jong-Ila, mówiąc przy tym, że dyktator Korei Północnej zawsze chciał zjawić się na gali wręczenie Oscarów.

Krytyka i spory wokół najważniejszych nagród filmowych

Nie każdy wybór Akademii Filmowej spotyka się z szerokim uznaniem świata. Możemy wskazać kilka niezwykle kontrowersyjnych decyzji, które budziły ogromne zdziwienie. Z pewnością możemy w takim kontekście mówić o wyróżnieniu za najlepszy film dla „Rocky’ego” w 1977 roku. Film ten jest oczywiście klasykiem, lecz wiele osób było zdania, że pod kątem walorów artystycznych nijak ma się on chociażby do nominowanego na tej samej gali w tej samej kategorii „Taksówkarza” Martina Scorsese, który przed ceremonią był praktycznie pewniakiem do zdobycia statuetki. Podobne wrażenia pozostała po sobie nagroda dla filmu „Miasto Gniewu” w 2006 roku.

Głośno w świecie rozbrzmiała również pomyłka w 2017 roku. Jako zwycięzcą kategorii Najlepszy film pierwotnie ogłoszono „La La Land”, lecz okazało się, że koperty zostały pomieszane i tak naprawdę laureatem jest film „Moonlight”. 

Oscarowa moda – najlepsze i najgorsze stroje z gal wręczenia nagród

Oscary to nie tylko filmy, ale również zachwyty nad kreacjami gwiazd na czerwonym dywanie. Możemy wymienić wiele pięknych strojów, które do dzisiaj są rozpamiętywane przez wielbicieli mody. Wspomnieć trzeba chociażby o kreacji Natalie Portman z 2020 roku, sukni Angeliny Jolie z 2004 roku czy stroju Elisabeth Hurley z 1995 roku, choć przykładów moglibyśmy tak naprawdę mnożyć i mnożyć.

Na oscarowym wybiegu nie brakowało również kontrowersyjnych czy po prostu dziwnych outfitów. Po raz kolejny wracamy do Sachy Barona Cohena, który wraz z urną wszedł również w białym stroju generalskim. Warto odnotować również Pharrella Williamsa, który za nic miał etykietę gali i przyszedł na nią w krótkich spodniach, a także Cher, która postawiła na zrobienie wokół siebie szumu czapką z piórami i odsłoniętym brzuchem. Jak sama mówiła, chciała tym strojem wyrazić swój bunt wobec powagi i patosu całej gali.

Przyszłość Oscarów: nowe kategorie i zmiany w kryteriach przyznawania nagród

Od wielu lat mówi się o zmianach, jakie czekają Oscary. Pierwszym z nich jest prawdopodobnie rychłe zrezygnowanie z zasady, wedle której film nominowany do Oscara musi przejść kinową premierę. Jest to oczywiście związane z faktem, iż pojawia się wiele ciekawych filmów, które dostępne są tylko i wyłącznie w serwisach streamingowych. Według obecnych reguł takie tytuły nie mają szans na statuetkę. Dodatkowo od 2024 roku wprowadzone zostaną nowe kryteria dotyczące przyznawania nominacji. Mają one wspierać mniejszości kulturowe, etniczne oraz seksualne.

Śledzisz Oscary na bieżąco? Jak podobają Ci się tegoroczne wyniki? Koniecznie daj znać w komentarzu!