Chipset płyty głównej stanowi nieodłączny element tego urządzenia. Jakie jest jednak jego zadanie i jak odszukać się w gąszczu różnych modeli chipsetów?
Choć budowa płyty głównej przez lata ewoluowała, chipset jest nadal na niej obecny, nawet w najnowszych konstrukcjach. Chipset płyty głównej stanowi jej istotną część, jednak wielu użytkowników do końca nie wie, co to dokładnie jest. Nie brakuje przypadków, gdy sama płyta główna jest określana mianem chipsetu, co rzecz jasna jest błędem. W artykule wyjaśniamy, czym dokładnie jest chipset płyty głównej i jakie ma zadania, przedstawiamy, jak sprawdzić numer chipsetu na posiadanej płycie głównej oraz opisujemy różne modele na przykładzie produktów Intela.
Co to jest chipset płyty głównej?
By zrozumieć zadania, jakie wykonuje chipset płyty głównej, najlepiej będzie cofnąć się w czasie, do momentu, gdy te urządzenia wykorzystywały do pracy tzw. mostki: północny i południowy. Ich nazwa pochodzi od lokalizacji na płycie głównej (góra i dół), natomiast rolą obu było pełnienie kontroli nad konkretnymi częściami podzespołów, które były zlokalizowane lub podłączone do mobo w danym miejscu. Mówiąc w prostych słowach: mostek północny kontrolował m.in. komunikację procesora z pamięcią RAM, natomiast południowy sprawował pieczę nad SATA, IDE, portami USB, kodekiem audio oraz innymi podzespołami, które znajdowały się w dolnej części płyty głównej.
Jak zatem widać, bez obu mostków, wszelka komunikacji między poszczególnymi podzespołami byłaby niemożliwa. Procesor nie mógłby się łączyć z pamięcią operacyjną, a kodek audio przetwarzać dźwięku i wysyłać go dalej. Oba mostki były grupą chipów, które pełniły wysoce wyspecjalizowane role, z tego względu zaczęto je nazywać „chipsetami”.
Technologia uległa jednak zmianie – obecnie dostępne na rynku płyty główne nie posiadają już oddzielnych mostków północnych. Zostały one zintegrowane w samym procesorze (łącznie z pełnionymi zadaniami), jednak ten sam zabieg nie był możliwy w przypadku mostka południowego. To, czego nie dało rady umieścić w CPU, przerzucono na pojedynczy chipset, który może się różnić od modelu płyty głównej.

W przypadku Intela pozostawiony chipset jest określany mianem PCH (Platform Controller Hub) i zajmuje się funkcjami mostka południowego oraz kilkoma wybranymi zadaniami mostka północnego. Choć samo pojęcie chipsetu pozostało, z biegiem czasu jego zadania wyewoluowały w znacznym stopniu.
Za co odpowiada chipset płyty głównej?
Każda płyta główna, niezależnie czy małego formatu Mini-ITX, czy też ogromnych rozmiarów płyta serwerowa, posiada jeden oddzielny chipset, spadkobiercę mostka południowego, który podobnie jak on, zlokalizowany jest w „południowej” części urządzenia (czyli jego dole). Oprócz faktu, że zapewnia on kontrolę nad poszczególnymi podzespołami i umożliwia komunikację między nimi, sam chipset płyty głównej decyduje również o innych kwestiach.
Sprawdź też: Nie ma czegoś takiego jak dobry moment na zakup komputera
Chipset określa m.in. to, do jakich procesorów płyta główna jest przeznaczona, definiując również typ i liczbę dostępnych portów USB oraz wspieranie określonych funkcji, jak choćby overclocking (tak, płyta główna jest istotna podczas przetaktowania np. CPU). Chip, który wchodzi w skład chipsetu, określany jest również mianem kontrolera, którego zadaniem jest sprawowanie kontroli nad podłączonymi do PC urządzeniami (mysz, klawiatura), dyskami SATA, portami USB czy też urządzeniami sieciowymi. Pamiętać należy również o tym, że procesor nie przejął wszystkich gniazd PCI Express. Tylko to, które znajduje się najwyżej, jest bezpośrednio skomunikowane z CPU. Pozostałe gniazda PCIe komunikują się z chipsetem, który określa m.in. ilość oferowanych ścieżek.
Jak sprawdzić chipset płyty głównej?
Jak zidentyfikować chipset, jaki posiada nasza płyta główna? Istnieje kilka metod, aby uzyskać pożądaną przez nas wiedzę. Poniżej prezentujemy te najskuteczniejsze.

Inspekcja płyty głównej, opakowania, instrukcji
Najprostsze metody bywają najskuteczniejsze. Jeżeli posiadamy pudełko po urządzeniu, producent bardzo często zamieszcza na nim informacje o chipsecie (jego numer, który znajduje się w nazwie, jak np. MSI MAG B550 TOMAHAWK – B550 to chipset). Innym sposobem jest inspekcja urządzenia – na rynku nie brakuje modeli, które mają wytłoczoną pełną nazwę na płytce PCB, wraz z chipsetem. Najskuteczniejszą metodą będzie jednak skorzystanie z instrukcji obsługi – tam właśnie znajdziemy pełne informacje o chipsecie płyty głównej.
Sprawdź też: MSI MAG Z790 Tomahawk WiFi DDR4 – recenzja płyty głównej
BIOS
Informacji na temat płyty głównej, w tym m.in. wersji BIOS-u, jak i chipsetu, są dostępne z poziomu BIOS-u. Wystarczy uzyskać do niego dostęp przed załadowaniem systemu operacyjnego (wciskając odpowiedni przycisk), po czym podstawowe informacje powinny pojawić się w menu głównym.
Informacje o systemie w Windowsie
W polu wyszukiwań wpisz „informacje o systemie” i naciśnij enter (lub wybierz myszą sugerowany wynik o tej nazwie). W „podsumowaniu systemu” po prawej stronie pojawi się szereg informacji, a wśród nich te o producencie płyty głównej oraz zainstalowanym na niej chipsecie.

Jak porównywać ze sobą chipsety w różnych modelach płyt głównych?
Nie każda płyta główna oferuje taki sam chipset. Przykładem niech będą produkty Intela, gdzie różni twórcy tych układów, jak ASUS, Gigabyte czy MSI, umieszczają autorskie chipsety od największego producenta układów scalonych na świecie. Mogą to być np. Z690, H610, B660 lub wiele innych modeli. Jak w tym wszystkim się odnaleźć?
Ogólnie przyjęta przez producenta nomenklatura dla płyt głównych przeznaczonych na rynek konsumencki, skupia się na czterech literach: H, B, Z oraz X. Zaczynając od H, mamy w tym przypadku do czynienia z budżetowymi rozwiązaniami. B to opcja skierowana dla bardziej wymagających użytkowników, Z dedykowana jest entuzjastom, którzy oczekują wyższej wydajności, natomiast X to najwyższa liga – płyta główna z takim chipsetem będzie najdroższa, ale możesz się spodziewać najlepszej wydajności, jeżeli szukasz mocnego urządzenia dla procesora oraz pozostałych komponentów.
Składając PC, lwia część użytkowników zaczyna od CPU, wokół którego rozpoczyna się budowa całego zestawu. Po wyborze procesora najlepszym sposobem będzie zapoznanie się z liczbą chipsetów, które go obsługują, a następnie na tej podstawie dokonanie wyboru mobo, spełniającej wszystkie nasze oczekiwania. Samo opieranie się na numerze chipsetu może nie do końca być miarodajną oceną danej płyty głównej, jednak posiadanie wiedzy na to, co konkretny model oferuje, jest przydatne.
