Podróże w czasie to motyw często pojawiający się w literaturze czy filmach SF. Większość z nas potrafi w mgnieniu oka podać przykład DeLoreana czy TARDIS-a. To jednak fikcja, która mimo wszystko potrafi skłonić do zastanowienia – czy podróże w czasie mogą się ziścić?
Podróże w czasie z punktu widzenia fizyki
Od lat naukowcy rozważają, czy podróże w czasie są możliwe — paradoksy związane z tą teorią spędzają sen z powiek wielu badaczom. Z punktu widzenia fizyki kwantowej, która leży na pograniczu badań akademickich i fantastyki naukowej, podróże w czasie są możliwe — jednak klasyczni fizycy są nieco bardziej sceptyczni. Swój ogromny wkład w rozwój teorii kwantowej miał wszystkim dobrze znany Albert Einstein — to właśnie on jako pierwszy zauważył on opcje, które dopuszczałyby możliwość podróży w czasie.
Obserwacje Einsteina dotyczące przemieszczania się w czasie uzupełnił Kurt Gödel, który w 1949 roku wykazał, że równania Einsteina dopuszczają możliwość istnienia wszechświata, w którym można podróżować wstecz, w przeszłość. W fizyce taka możliwość określana jest mianem zamkniętych pętli czasowych. Odtąd wzrosło zainteresowanie tematem i zaczęto konstruować możliwe scenariusze takich podróży. Czy podróże w czasie są możliwe?
Teoretycznie podróże w czasie są wykonalne, ale wymagają one stworzenia ekstremalnych warunków, wręcz niemożliwych do urzeczywistnienia, takich jak na przykład przemieszczanie się z prędkością większą niż — lub chociaż zbliżoną do — prędkość światła, czy też konstruowanie tzw. tuneli czasoprzestrzennych. Co więcej, podróże w przeszłość mogłyby prowadzić do tzw. anomalii przyczynowych, które wywołują przeróżne paradoksy.
Jednak jak ma się to do namacalnych dowodów, takich jak chociażby powieść amerykańskiego pisarza Morgana Robertsona Futility, który w 1898 r. opisał zbudowany w Wielkiej Brytanii niezatapialny statek „Titan”, idący na dno w wyniku zderzenia z górą lodową, gdy tymczasem na pokładzie nie było wystarczającej liczby łodzi ratunkowych. Jakimś cudem na czternaście lat przed katastrofą Titanica zrelacjonował on dokładnie to wydarzenie.
Paradoks dziadka – prosty przykład, dlaczego podróżowanie w czasie jest niemożliwe
Zapewne spotkałeś się już ze słynnym paradoksem dziadka, który miał być dowodem na to, że podróże w czasie nie są możliwe. Wyobraź sobie, że cofasz się w czasie i uśmiercasz swojego dziadka, zanim jeszcze zdążył spłodzić Twojego ojca. Jednak jeśli tak się dzieje, jak to możliwe, że w ogóle istniejesz? Z drugiej strony, skoro nie istniejesz, kto w takim razie zabił dziadka? Właśnie w ten sposób powstaje paradoks.
Kwestia ta pojawia się w wielu filmach i dziełach literatury. Pomyśl choćby o filmie Powrót do przyszłości, w którym Marty cofa się do roku 1955 i przeszkadza swoim rodzicom w zalotach, przez co nie przychodzi na świat. No ale skoro się nie urodził, to nie mógł przeszkodzić rodzicom, a skoro nie mógł przeszkodzić rodzicom, nie może nie przyjść na świat — zupełnie błędne koło. Chociaż liczne filmy podróże w czasie traktują po macoszemu, ignorując paradoksy i zawirowania logiczne.
Sprawdź: Co to jest uczenie maszynowe? Machine learning w pigułce
Powołując się na teorie związane z podróżami w czasie, należy także podkreślić, że istnieją fizycy, którzy twierdzą, że znaleźli dowód na podróże w czasie bez konieczności wystąpienia paradoksów. Na podstawie matematycznych obliczeń wywnioskowali, że według logiki, zmiany w przeszłości nie mogą mieć wpływu na przyszłość, ponieważ w innym wypadku podróż w ogóle nie musiałaby się odbywać. Co za tym idzie, gdybyśmy wiedzieli, jak tego dokonać, moglibyśmy bez trudu cofnąć się do świata sprzed tysięcy lat.
Występuje jeszcze inny paradoks związany z podróżami w czasie — paradoks bliźniąt — wskazujący na to, że przyspieszenie czasu jest możliwe. Co istotne, są osoby, które osobiście doświadczyły tego fenomenu. Według szczególnej teorii względności Einsteina istnieje coś takiego jak dylatacja czasu — upływ czasu jest związany z prędkością przemieszczania się danego obiektu. Oznacza to, że im szybciej porusza się dany przedmiot, tym bardziej jego czas zwalnia w stosunku do pozostałych obiektów, poruszających się wolniej bądź pozostających w bezruchu.
Tunele czasoprzestrzenne i białe dziury
Mimo że podróże w czasie przez tunele czasoprzestrzenne są teoretycznie możliwe, nie oznacza to jednak, że teorie te mają jakikolwiek sens. Tunel czasoprzestrzenny to pewnego rodzaju pomost pomiędzy co najmniej dwoma obszarami Wszechświata. Dotąd nie udowodniono ich istnienia, choć teoria względności Einsteina dopuszcza obecność tuneli w niektórych modelach czasoprzestrzeni. Jednak dotychczasowe wyliczenia pokazują także, że, nawet jeśli tunele czasoprzestrzenne istnieją, są one zbyt niestabilne, by cokolwiek przez nie przesłać.
Przy podróżach w czasie warto wspomnieć także o teorii białej dziury, która wydaje się konsekwencją istnienia czarnej dziury. Z naukowego punktu widzenia biała dziura jest przeciwieństwem czarnej — czarna dziura zasysa materię, a biała ją oddaje. Białe dziury odgrywają istotną rolę w sposobie, w jaki postrzegamy czasoprzestrzeń — obiekty wewnątrz niej mogą wydostać się na zewnątrz i wchodzić w interakcję ze światem zewnętrznym, ale żadne zewnętrzne wydarzenie nigdy nie będzie miało wpływu na wnętrze, ponieważ nic nie może przedostać się do środka.
Teoria ta wydaje się niesamowicie skomplikowana i pewnie zastanawiasz się, jak to w końcu jest — czy możliwe są podróże w czasie? Liczne hipotezy i badania pokazują, że tak, chociaż temat wciąż owiany jest tajemnicą, a jego dokładne zrozumienie wymagałoby w pierwszej kolejności lepszego poznania teorii grawitacji i na ten moment powinieneś traktować ten temat jako matematyczną ciekawostkę, a nie jako sprawdzoną teorię. Żeby było ciekawiej, swoją cegiełkę do refleksji nad tematem czasu dołożył roku Antoine Suarez, który w 2002 roku dowiódł, że czas po prostu nie istnieje.
Sprawdź też: Opóźnienia PKP – jak sprawdzić? Jaka rekompensata?
Przeprowadzone przez Suareza doświadczenie jest dość proste: kryształ oświetlił laserem, uzyskując wiązki par fotonów, które oddzielnie poprowadził przewodem światłowodowym do dwóch półprzezroczystych zwierciadeł. Przypadek miał zdecydować, czy pojedynczy foton przez nie przeleci, czy też zostanie odbity. Jak się okazuje, dwa fotony, które jednocześnie powstały w laboratorium, pozostały ze sobą powiązane — albo oba odbijały się, albo oba przelatywały przez zwierciadło. Cokolwiek się z nimi działo — odbywało się to absolutnie równocześnie. I tu rodzi się problem — dzieje się tak, mimo że zwierciadła mogą być oddalone od siebie o wiele kilometrów.
Podróżowanie w czasie w książkach i filmach
Podróże w czasie są motywem chętnie wykorzystywanym zarówno w powieściach, jak i w filmach. Oprócz wspomnianego już filmu Powrót do przyszłości dobrze znany jest również Interstellar Christophera Nolana, w którym pojawiają się zarówno paradoksy, jak i motyw pętli czasowej — fabuła opiera się na odkryciu naukowców, którzy zidentyfikowali tunel czasoprzestrzenny umożliwiający poszukiwanie nowego domu. Film bazuje na teorii naukowej opracowanej przez Kipa Thorne’a — fizyka z Caltech.
Podróże w czasie to również gratka dla twórców seriali. Zagubiony w czasie, gdzie główny bohater, Sam, wraz z grupą naukowców, konstruuje wehikuł, który przenosi go do przeszłości. Ciekawym aspektem serialu jest fakt, że Sam nie przenosi się w czasie fizycznie, a jedynie jego świadomość trafia do ciał przypadkowych ludzi z poprzednich epok. Nie jest to jedyny serial. Podróże w czasie również pojawiają się w produkcji Doctor Who, która traktuje o przygodach Władcy Czasu.
Również w literaturze pojawiają się podróże w czasie. Książka, która skupia się na tym temacie to doskonale znany utwór — Wehikuł Czasu H.G. Wellsa. Możesz śledzić w niej losy Podróżnika w czasie, który za pomocą stworzonego przez siebie wehikułu, przenosi się setki tysięcy lat w przyszłość. Obserwuje cywilizację, która stopniowo upada, zbliżając się do poziomu intelektualnego pierwszych ludzi, a Słońce powoli wchodzi w ostatnią fazę swego życia.
Wciąż nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy podróże w czasie są możliwe, na tę chwilę dysponujemy jedynie hipotezami. Niezależnie od braku naukowych dowodów, podróż w czasie to bez wątpienia nośny i rozpalający wyobraźnię twórców motyw.
Może Cię zainteresować: Międzygwiezdny gość Oumuamua – informacje o ciele niebieskim spoza naszego Układu Słonecznego
