Spis treści
Jeszcze do niedawna przyjęte było, że Pluton należy do grona planet krążących wokół Słońca. Jednak w 2006 roku wprowadzono do nauki astronomicznej termin planeta karłowata. Czym ona jest i jakie inne obiekty można określić tym mianem? Wyjaśniamy!
Charakterystyka planety karłowatej
Z biegiem czasu, gdy nasza wiedza o kosmosie pogłębiała się i odkrywano coraz to nowe elementy w Układzie Słonecznym, pojawił się problem ich właściwej klasyfikacji. Dlatego już od blisko 15 lat stosowane jest rozróżnienie na planety i planety karłowate.
Planeta karłowata to obiekt astronomiczny, będący pośrednim pomiędzy planetami, a małymi ciałami niebieskimi. Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU), a dokładnie jej Zgromadzenie Generalne, przyjęło ten termin 24 sierpnia 2006 roku w Pradze.
Miano planet karłowatych noszą te obiekty, które znajdują się w Układzie Słonecznym. Nie mogą być satelitami planet albo innych gwiazd. Dodatkowo nie oczyściły przestrzeni wokół swojej orbity z innych obiektów dużych rozmiarów.
Sprawdź też: Wszystko o wahadłowcach kosmicznych. Najsłynniejsze wahadłowce kosmiczne
Co odróżnia planetę karłowatą od innych obiektów?
Planetoidy, meteoroidy czy komety to przykłady ciała niebieskiego. Planetę karłowatą odróżnia od nich jej masa, która jest wystarczająca, by wytworzyć kształt odpowiadający równowadze hydrostatycznej. Własną grawitacją pokonuje siły ciała sztywnego i dlatego może przybrać kulisty kształt.
Tym, co odróżnia planetę od planety karłowatej w głównej mierze jest jej wielka masa, dzięki której może wytworzyć dużą grawitację, a tym samym pozbyć się ze swojej orbity podobnych elementów. Ten właśnie warunek nie został spełniony w przypadku Plutona, co ostatecznie zadecydowało o zdegradowaniu go i zakwalifikowaniu jako planety karłowatej, zmniejszając liczebność Układu Słonecznego do 8 planet.
Jakie wyróżniamy planety karłowate?
Planety karłowate z zasady są częścią Układu Słonecznego, jednak czasami nazwa ta odnosi się również do obiektów pozasłonecznych.
Jak dotąd Międzynarodowa Unia Astronomiczna uznała pięć planet karłowatych. Należą do nich oprócz Plutona także: Ceres, Haumea, Makemake i Eris. Z wymienionych tylko Ceres krąży w pasie głównym planetoid, który mieści się między Marsem i Jowiszem. Reszta znajduje się poza orbitą Neptuna: Eris jest już obiektem dysku rozproszonego, natomiast pozostałe trzy leżą w Pasie Kuipera, czyli przestrzeni rozciągającej się od 30 do około 50 au od Słońca, w której znajdują się znaczne ilości lodu (ze względu na sporą odległość od Słońca i w efekcie niższą temperaturę).
Sprawdź też: CERN i Wielki Zderzacz Hadronów – zwiedzanie, ciekawostki. Wszystko o Europejskiej Organizacji Badań Jądrowych
Największymi planetami karłowatymi są Pluton i Eris, które posiadają średnicę wynoszącą odpowiednio 2375 km oraz 2326 km. Co ciekawe, planety karłowate również posiadają księżyce. Pluton ma ich aż 5, Haumea posiada 2, Makemake i Eris po jednym, a Ceres żadnego.
W 2015 roku po raz pierwszy badano planety karłowate przy pomocy sond kosmicznych. W marcu sonda Dawn zbliżyła się do Ceresa, a w lipcu New Horizons weszła w orbitę Plutona. Obie misje przygotowała amerykańska agencja NASA.
Kandydaci na planety karłowate
Najprawdopodobniej w kolejnych latach do grona planet karłowatych zostaną dodane kolejne ciała. Aktualnie jest branych pod uwagę około 650 obiektów transneptunowych, w tym między innymi: 90842 Orkus, 90377 Sedna, 50000 Quaoar, 2002 TC302, 20000 Waruna, 2002 UX25, 2002 TX300, 28978 Iksjon, a także 2002 AW197. Na ten moment nie jest znany jeszcze ich kształt, jednak na podstawie średnic można przypuszczać, że posiadają wystarczającą masę, by osiągnąć równowagę hydrostatyczną i zostać planetą karłowatą.
Sprawdź też: Galaktyki – czym są? Nowe galaktyki, najciekawsze i najodleglejsze
Komentarze 
fajnie że chciało się pisać:)