Formatowanie dysku twardego to prosty sposób na pozbycie się niepotrzebnych plików. Nasz kompleksowy poradnik pozwoli Ci zrozumieć pojęcia takie jak rozmiar jednostki alokacji czy system plików i zrobić prawidłowy format dysku lub pendrive’a.
Rozmiar jednostki alokacji — co to jest?
Jednostka alokacji, zwana inaczej klastrem, jest podstawową jednostką służącą do przechowywania plików. Klaster dyskowy to najmniejsza ilość miejsca na dysku twardym, na której przechowywany może być plik. Co ważne, na jednym klastrze przechowywany może być tylko jeden plik.
Wielkość klastrów w danym systemie plików jest jednakowa. Rozmiar poszczególnych plików użytkownika zapisanych na dysku jest jednak różny. Ich waga przekracza w większości rozmiar pojedynczej jednostki alokacji. W takiej sytuacji plik może zostać zapisany na więcej niż jednym klastrze. System plików opiera się bowiem o zasadę wielokrotności.
Dla przykładu przyjmijmy, że wartość jednostki alokacji to 4 KB, a plik waży 8 KB. W takim przypadku plik zostanie zapisany na dwóch klastrach. Jednak nie każdy plik waży dokładnie tyle, by być wielokrotnością rozmiaru jednostki alokacji. Co dzieje się w takiej sytuacji? Miejsce na klastrze pozostaje wówczas puste.
Załóżmy, że rozmiarem klastra znów są 4 KB. Jeżeli Twój plik waży 7 KB, zajmie miejsce w dwóch klastrach. Jeden klaster zostanie wykorzystany w całości, czyli użyte zostaną 4 KB pamięci. Pozostała część pliku zajmie jednak tylko 3 KB z całego dostępnego miejsca — 1 KB pozostanie pusty.
Domyślny rozmiar jednostki alokacji — czy zawsze najlepszy?
Podany wcześniej rozmiar klastra nie jest przypadkowy. System operacyjny Windows 10 jako domyślny rozmiar jednostki alokacji przyjmuje właśnie 4 KB. Pozostałe opcje do wyboru to 8, 16, 32 lub 64 KB.
Wybór jednostki alokacji ma kluczowy wpływ na pojemność dysku lub jednej z jego partycji (części). Posiadając pliki o niewielkim rozmiarze, lepiej wybrać niewielki rozmiar klastra. Dlaczego?
Zobacz: Programy do tworzenia partycji na dysku
Załóżmy znów, że plik waży 4 KB. W przypadku klastrów o takim samym rozmiarze nie stracimy miejsca na dysku. Wybierając jednak klaster o pojemności 8 KB, strata miejsca wyniesie aż 4 KB. Wraz ze zwiększaniem się rozmiaru jednostki alokacji straty te będą coraz większe.
Z drugiej strony, im większy rozmiar klastra, tym szybszy transfer danych. Dzięki temu system ma mniej koniecznych do wykonania operacji na dysku. Innymi słowy, komputer działa szybciej.
FAT32, NTFS czy exFAT — jaki system plików wybrać
Rozmiar jednostki alokacji nie jest jedynym parametrem, o którym warto wiedzieć przed przystąpieniem do formatowania dysku. Równie istotny jest wybór odpowiedniego systemu plików.
NTFS
System plików NTFS jest domyślnym standardem proponowanym przez system operacyjny Windows. Maksymalna wielkość pliku, jaką po sformatowaniu można zapisać na dysku, jest zmienna, ponieważ zależy od ilości i wielkości jednostek alokacji. W przypadku maksymalnej obsługiwanej przez NTFS liczby klastrów domyślnego rozmiaru, czyli 4 KB, pojedynczy plik może mieć rozmiar nawet 16 TB.
Jest to największa zaleta NTFS. Biorąc pod uwagę rozmiar plików, z jakimi współcześnie można się spotkać, ten system pozwala na zapisywanie niemal wszystkich danych, jakie może posiadać użytkownik, nawet dużych rozmiarów, takich jak gry komputerowe lub filmy.
Wadą NTFS jest jego niska kompatybilność. Dysk sformatowany w tym standardzie będzie domyślnie zgodny z systemami operacyjnymi Windows i Linux. Urządzenia działające na innych systemach, np. macOS mogą jedynie odczytywać pliki z dysku sformatowanego w tym systemie. Możliwość zapisu danych istnieje, ale potrzebny do tego jest specjalny program.
FAT32
Większą uniwersalność ma FAT32. Dysk sformatowany w tym systemie plików umożliwia zarówno odczyt, jak i zapis plików na systemach Windows, Linux i macOS.
Minusem FAT32 jest ograniczenie wielkości pliku do 4 GB. Jest to więc standard dobry do przechowywania danych o mniejszej wadze, takich jak dokumenty tekstowe i pliki audio. Nie sprawdzi się, gdy użytkownik zechce na dysku zapisywać pliki o dużym rozmiarze.
exFAT
Standardem łączącym zalety obu starszych systemów plików jest exFAT. Pozwala na odczyt i zapis plików na komputerach z systemami Windows i macOS. Korzystając z exFAT, nie trzeba martwić się o maksymalną wielkość pliku. Wynosi ona 16 EB (eksabajtów), czyli aż 16 mln TB (terabajtów).
Wadą exFAT są problemy z formatowaniem, tworzeniem partycji i wykonywaniem defragmentacji dysku przy użyciu programów firm zewnętrznych. Nie wszystkie zewnętrzne narzędzia dyskowe wykrywają dyski sformatowane w systemie plików exFAT.
Formatowanie szybkie czy pełne?
Przed rozpoczęciem formatowania dysku ważne jest także, czy ma być ono szybkie, czy pełne. Od wybrania jednej z tych opcji zależy, czy usunięte pliki będzie można odzyskać.
Formatowanie szybkie dysku twardego
Proces ten polega na usunięciu jedynie znaczników plików. Oznacza to, że są one nadal dostępne na dysku, ale są niewidoczne dla systemu operacyjnego. Przy użyciu specjalnego programu dane można odzyskać.
W tym przypadku narzędzie do formatowania nie sprawdza, czy na dysku znajdują się uszkodzone sektory. W przypadku ponownego zapisu danych istnieje ryzyko, że w takich właśnie sektorach zostaną one zapisane. Może to uniemożliwić ich odczyt.
Zobacz: Najlepszy program do formatowania dysku? Podpowiadamy jak sformatować dysk komputera
Zaletą jest za to szybkość. Takie formatowanie może trwać zaledwie od kilku sekund do kilku minut.
Formatowanie pełne dysku twardego
Pełny format dysku polega na nadpisaniu plików losowymi danymi. Celem jest maksymalne ograniczenie możliwości odczytu danych. Inaczej mówiąc, pliki można odzyskać, lecz jest to niezwykle trudne. Czasem nawet niemożliwe, jeśli po przywróceniu są one uszkodzone. Niemożliwe jest wówczas ich odczytanie.
Formatowanie pełne jest polecane w przypadku sprzedaży dysku. Pozwala to uniknąć dostania się danych w niepowołane ręce. Doradzane jest też po zakupie nowego dysku. Dzięki temu można uniknąć zainfekowania komputera złośliwym oprogramowaniem, takim jak wirusy czy malware. Pełne formatowanie dysku może trwać kilka godzin.
Jak sformatować dysk lub pendrive
Ostatnim krokiem przed rozpoczęciem formatowania jest zrobienie backupu (kopii zapasowej) plików zgromadzonych na dysku. Jest to konieczne, by danych nie utracić bezpowrotnie.
Jak sformatować dysk zewnętrzny lub pendrive 1TB lub o innej pojemności? Należy podłączyć go do gniazda USB w komputerze. Po wykryciu dysku przez komputer wybierz go prawym klawiszem myszki i wybierz opcję Formatuj. Pojawi się wówczas okno dialogowe z opcjami wyboru parametrów opisanych w tym artykule. Po zaznaczeniu wszystkich naciśnij Rozpocznij. W ten sam sposób sformatujesz dysk wewnętrzny, o ile nie znajduje się na nim system operacyjny. Jeśli chcesz zrobić format dysku systemowego, przyda Ci się pojęcie tzw. partycji.
Dysk a partycja — jaka jest różnica?
Partycja jest wydzieloną częścią dysku. Dla przykładu dysk o pojemności 256 GB można wykorzystać jako całość lub podzielić go na dwie partycje po 128 GB każda.
Podzielenie dysku na partycje ułatwia zarządzanie zapisanymi danymi. Na jednej partycji można zapisać np. sam system operacyjny, na kolejnej umieszczać pliki tekstowe, a na następnej filmy, muzykę lub gry. Dodatkowe partycje dyskowe są także dobrym zabezpieczeniem na wypadek usterki partycji systemowej, czyli tej, na której znajduje się system. Konieczność sformatowania jej nie spowoduje usunięcia innych plików, ponieważ zostały one już zapisane na innej partycji.
Formatowanie partycji systemowej
System operacyjny Windows uniemożliwia format partycji, na której jest zapisany. Aby to zrobić, należy zainstalować Windowsa na nowo. Po przejściu pierwszych kroków instalator poprosi Cię o wybór partycji (dysku), na którym chcesz zapisać system operacyjny. W ten sposób możesz sformatować obecną partycję systemową.
Formatowanie dysku jest prostą czynnością o szerokim zastosowaniu. Pozwala nie tylko pozbyć się uszkodzonych plików. Dzięki niemu można także zwiększyć ilość pamięci, usuwając niepotrzebne programy oraz bezpiecznie przygotować dysk lub komputer do sprzedaży. Korzystanie z tego narzędzia jest przydatną umiejętnością, dlatego warto, by posiadł ją każdy użytkownik komputera.
Komentarze 
Dzięki, pomocne
Super przydatny i kompleksowy artykuł.
Dziękuję.